Да Міжнароднага дня роднай мовы Інстытутам мовазнаўства імя Якуба Коласа запланавана правядзенне наступных мерапрыемстваў:

Інтэрв’ю дырэктара Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі Капылова І.Л. з нагоды Міжнароднага дня роднай мовы (тэлеканалы АНТ, Першы нацыянальны канал, Беларусь 3, СТБ; Першы нацыянальны канал радыё, канал “Культура”; газеты “Звязда”, “Літаратура і мастацтва”).

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (дырэктар КАПЫЛОЎ І.Л.).

Выступленні супрацоўнікаў Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі
ў рэспубліканскіх СМІ.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (загадчыкі аддзелаў).

11.00

Удзел у прэс-канферэнцыі, прысвечанай Міжнароднаму дню роднай мовы (Прэс-цэнтр Дома прэсы, г. Мінск, вул. Багдана Хмяльніцкага, д. 10 А)

Прымае ўдзел дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа І.Л.КАПЫЛОЎ.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (дырэктар
Капылоў І.Л.).

13.40

Творчая сустрэча дырэктара Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы САВЕРЧАНКІ І.В. з вучнямі 10–11 класаў
СШ № 137 імя П.М.Машэрава г. Мінска. Тэма сустрэчы “Магія слова” (г. Мінск, вул. Каліноўскага, д. 50/2)

Адказныя – Інстытут літаратуразнаўства імя Янкі Купалы Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (дырэктар Саверчанка І.В.).

15.00-16.00

Сустрэча з курсантамі Акадэміі Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь, у межах якой будзе праведзена гутарка “Дзень роднай мовы” (г. Мінск, пр. Машэрава, 6 А, бібліятэка, чытальная зала)

Падчас гутаркі будуць разгледжаны прававыя аспекты функцыянавання беларускай мовы як дзяржаўнай у Рэспубліцы Беларусь.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (аддзел гісторыі беларускай мовы: д.ф.н. МАРОЗ В.К.).

13.00 – 14.00

Рэспубліканская дыктоўка па беларускай мове (Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі,
г. Мінск, вул. Сурганава, д. 15, інфармацыйна-выставачны цэнтр, пак. 110)

Дыктоўка прымеркавана да Міжнароднага дня роднай мовы
і Года міру і стваральнай працы

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (дырэктар філіяла КАПЫЛОЎ І.Л., загадчык аддзела сучаснай беларускай мовы РУСАК В.П., загадчык аддзела лексікалогіі і лексікаграфіі ЛАПЦЁНАК А.М.); Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі (дырэктар бібліятэкі
ЮРЭЦКІ С.С.); канал “Культура”» Беларускага радыё (дырэктар канала ТРАПЯНОК У.).

14.00

Выступленне вучоных-мовазнаўцаў у якасці спікераў на базе Інфармацыйнага цэнтра па атамнай энергіі, прымеркаванае
да Міжнароднага дня роднай мовы (г. Мінск, вул. Макаёнка, д. 12)

Расказ пра гісторыю беларускай мовы, народныя гаворкі, змены
ў сучаснай лексічнай сістэме

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; загадчык аддзела дыялекталогіі і лінгвагеаграфіі к.ф.н. КУРЦОВА В.М., вядучы навуковы супрацоўнік к.ф.н. БУДЗЬКО І.У.

15.00

Сустрэча вучоных-мовазнаўцаў і беларускіх пісьменнікаў
са студэнтамі Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь (г. Мінск, вул. Маскоўская, 17)

Дыялог са студэнтамі Акадэміі кіравання пра ролю пісьменніка
ў развіцці, захаванні і папулярызацыі беларускай мовы

Адказныя – Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, загадчык кафедры моўнай камунікацыі к.ф.н. БАРАВІК Н.С.; Саюз пісьменнікаў Беларусі, намеснік старшыні Саюза пісьменнікаў Беларусі СТЭЛЬМАХ А.А.; Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі, дырэктар КАПЫЛОЎ І.Л.).

11.00

Круглы стол “Мастацкі пераклад ва ўмовах блізкароднаснага білінгвізму: праблемы і перспектывы” (г. Мінск, вул. Сурганава,
д. 1, корп. 2, пак. 302)

Мэта – раскрыць асаблівую значнасць бікультурнасці і блізкароднаснага беларуска-рускага білінгвізму, уласцівых гісторыка-культурнай сітуацыі Беларусі, як перакладазнаўчай праблемы.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (загадчык аддзела славістыкі і тэорыі мовы к.ф.н. АЛІФЕРЧЫК Т.М., д.ф.н. ЯКАВЕНКА Н.В.), Саюз пісьменнікаў Беларусі (намеснік старшыні Саюза пісьменнікаў Беларусі СТЭЛЬМАХ А.А.).

12.40

Круглы стол “Перспектывы развіцця беларускай этналінгвістыкі” (Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, Мінск, вул. Карла Маркса,
д. 31, філалагічны факультэт)

Мэта – вызначыць перспектыўныя кірункі студэнцкіх даследаванняў у галіне этналінгвістыкі. 

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (загадчык аддзела славістыкі і тэорыі мовы к.ф.н. АЛІФЕРЧЫК Т.М., загадчык сектара этналінгвістыкі і фальклору БОГАНЕВА А.М., загадчык кафедры беларускага мовазнаўства БДУ д.ф.н., прафесар ПРЫГОДЗІЧ М.Р.).

13.00 – 15.00

Сустрэча са студэнтамі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў. Тэма сустрэчы “Акрыленыя словам”
(г. Мінск, вул. Сурганава, д. 1, корп. 2, пак. 302)

Мэта сустрэчы – гутарка пра беларускую літаратурную мову
як найважнейшы элемент нацыянальнай культуры, знаёмства студэнтаў з актуальнымі даследаваннямі акадэмічнага мовазнаўства. Выступленне ўдзельнікаў паэтычнага гуртка БДУКМ “БУКет”.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (загадчык аддзела сучаснай беларускай мовы д.ф.н. РУСАК В.П.), Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў (загадчык кафедры беларускай і замежнай філалогіі к.ф.н. ПІСАРЭНКА А.М.).

14.00

Сустрэча з чытачамі Цэнтральнай бібліятэкі імя Янкі Купалы г.  Мінска, у межах якой будзе прачытана навукова-папулярная лекцыя “Жывое ў вяках беларускае слова” (г. Мінск, вул. Веры Харужай, д. 16)

На матэрыяле помнікаў старабеларускай пісьменнасці і гісторыка-лінгвістычных слоўнікаў будзе прадстаўлена гісторыя развіцця
і функцыянавання лексікі беларускай мовы.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (загадчык аддзела гісторыі беларускай мовы к.ф.н. ПАЛЯШЧУК Н.В., к.ф.н. ЯРМОЛЕНКА Э.В.)

19.00

Прэзентацыя “Беларускі N-корпус 2023: новае ў праекце і планы на будучыню” (платформа Zoom)

Беларускі N-корпус – першы публічны збор тэкстаў беларускай мовы з пашыранай магчымасцю пошуку. Праект складаецца
з некалькіх частак: уласна корпуса тэкстаў (XVI–XXI стст.), корпуса перакладаў Бібліі на беларускую мову, граматычнай базы беларускай мовы (265 тыс. слоў), беларускай праверкі арфаграфіі
і інш. Корпус мае шэраг падкорпусаў: выданні Францыска Скарыны, тэксты ХІХ ст., тэксты 1945–2023 гг. і інш. Аб’ём корпуса – ~1,07 млрд слоў. Граматычная база змяшчае каля
265 тыс. cлоў і ~4.5 млн словаформаў. Калі выдаць яе на паперы,
то атрымаецца 50–60 тамоў (37 тыс. старонак) такога фармату,
як “Тлумачальны слоўнік беларускай мовы” (у 5 тамах).

Для ўсіх, хто карыстаецца беларускай мовай, будзе карысны
і  анлайнавы сэрвіс праверкі арфаграфіі, які дапаможа пазбавіцца ад памылак у тэксце, напісаным па-беларуску афіцыйным правапісам. Таксама на старонцы сэрвісу вы можаце спампаваць праграму праверкі арфаграфіі для розных браўзераў, аперацыйнай сістэмы Windows (уключна з Skype, Microsoft office і г. д.), тэкставага рэдактара LibreOffice/OpenOffice, паштовага кліента Mozilla Firefox/Thunderbird і інш.

 Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (загадчык сектара камп’ютарнай лінгвістыкі КОШЧАНКА У.А.). 

11.00

Круглы стол “Часопісу «Беларуская лінгвістыка» – 50”
(г. Мінск, Сурганава, д. 1, корп. 2, пак. 302)

Часопіс “Беларуская лінгвістыка” заснаваны ў 1972 г. на базе акадэмічнага Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа. Падчас круглага стала будзе прадстаўлены тэматычны агляд апублікаваных за ўсе гады існавання часопіса артыкулаў і матэрыялаў, а таксама прааналізаваны ўдзел мовазнаўцаў розных часавых перыядаў – як айчынных, так і замежных. Супрацоўнікі, якія стаялі каля вытокаў выдання, падзеляцца ўспамінамі.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; загадчык аддзела беларуска-рускіх моўных сувязей к.ф.н. ЯЛЫНЦАВА І.У.,  вядучы навуковы супрацоўнік к.ф.н. НІКАЛАЕВА В.М.  

11.00

Навукова-папулярная лекцыя “Рукапісы татараў ВКЛ у кантэксце беларускай гісторыі і культуры” (Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі, г. Мінск, вул. Сурганава, д. 15, інфармацыйна-выставачны цэнтр, пак. 110)

Рукапісныя кнігі татараў былога ВКЛ і іх нашчадкаў, запісаныя арабскім пісьмом, змяшчаюць тэксты на арабскай, некаторых цюркскіх, а таксама на беларускай і польскай мовах. Пры гэтым арабскі алфавіт быў дапасаваны да перадачы славянскага маўлення. У рукапісах можна знайсці палемічныя і дыдактычныя творы, займальныя аповесці, каляндарна-астралагічныя і варажбітныя тэксты і шмат чаго іншага. Нярэдка сустракаюцца пераклады з усходніх моў альбо мясцовыя адаптацыі вядомых у мусульманскім свеце гісторый. Такога тыпу творам падчас лекцыі будзе нададзена асаблівая ўвага.   

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; загадчык сектара ўсходазнаўства к.г.н. СЕЎРУК Д.Э., к.філас.н. СЫНКОВА І.А.

11.00

Майстар-клас для студэнтаў-замежнікаў Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта “Гавары са мной па-беларуску”
(г. Мінск, пр. Незалежнасці, д. 65, корп. 1, аўд. 202)

Мэта мерапрыемства – папулярызацыя беларускай мовы сярод замежных студэнтаў; знаёмства з асаблівасцямі беларускай арфаграфіі і вымаўлення, вывучэнне этыкетных маўленчых формул.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт (загадчык кафедры беларускай і рускай моў БНТУ к.ф.н. БУДЗЬКО І.У., вядучы навуковы супрацоўнік Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа к.ф.н. ЯРМОЛЕНКА Э.В.)

15.00

Сустрэча з вучнямі 5-х класаў гімназіі № 23 г. Мінска, у межах якой будзе праведзена гутарка “Бацькі і дзяды нашу мову стварылі, каб звонка звінела...” (г. Мінск, пр. Незалежнасці, 45)

Мэта сустрэчы: развіццё моўна-эстэтычнага густу і маўленчай культуры школьнікаў з апорай на праграмныя творы беларускай літаратуры.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; д.ф.н. МАРОЗ В.К.

11.30 – 13.00

Сустрэча са студэнтамі Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта, у межах якой будзе прачытана навукова-папулярная лекцыя “Беларуская мова на старонках даўніх рукапісаў
і старадрукаў” (г. Мінск, пр. Незалежнасці, д. 65, корп. 1, аўд. 202)

Мэта сустрэчы – пазнаёміць студэнтаў з гісторыяй старабеларускай мовы, расказаць пра беларускія друкаваныя і рукапісныя помнікі, паказаць іх факсімільныя выданні.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт (загадчык аддзела гісторыі беларускай мовы к.ф.н. ПАЛЯШЧУК Н.В., вядучы навуковы супрацоўнік к.ф.н.  ЯРМОЛЕНКА Э.В.; загадчык кафедры беларускай і рускай моў БНТУ к.ф.н.  БУДЗЬКО І.У.).  

11.00 – 13.00

Сустрэча з настаўнікамі і вучнямі Мікалаеўшчынскай сярэдняй школы імя Якуба Коласа, у межах якой будзе праведзена
гутарка “Родная мова, цудоўная мова...” (в. Мікалаеўшчына, Стаўбцоўскага р-на, Мінскай вобл., вул. Школьная, 8)

Падчас сустрэчы будзе разгледжана творчасць Якуба Коласа
ў кантэксце беларускай класічнай літаратуры, паказана развіццё творчых традыцый у дзейнасці літаратурнага аб’яднання “Маладыя каласкі” Мікалаеўшчынскай сярэдняй школы.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (д.ф.н. МАРОЗ В.К.).  

12.30

Віктарына “Роднае слова на старонках слоўнікаў” у нядзельнай школе прыхода Роўнаапостальнай княгіні Вольгі г. Мінска (царква Роўнаапостальнай княгіні Вольгі, г. Мінск, пр. Партызанскі, д. 17)

Віктарына, у якой прапанаваны разнастайныя заданні па лексіцы беларускай мовы, накіравана на павышэнне ўзроўню валодання беларускай мовай, на ўдасканаленне культуры моўных зносін.

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (малодшы навуковы супрацоўнік аддзела гісторыі беларускай мовы МАКІТРУК С.М.).

Прэзентацыя дакументальнага фільма “Гаворкі Беларусі”,
падрыхтаванага старшым навуковым супрацоўнікам Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы
і літаратуры НАН Беларусі ШКЛЯРЫКАМ В.А., у рамках мерапрыемства “Беларуская мова: гісторыя і сучаснасць”, прысвечанага Дню роднай мовы
 

Арганізатар – грамадскае аб’яднанне “Рэгіянальная нацыянальна-культурная аўтаномія «Беларусы Масквы»” (г. Масква); месца правядзення – Цэнтр славянскіх культур Бібліятэкі замежнай літаратуры; трансляцыя будзе адбывацца на сайце https://культура.рф).

У рамках мерапрыемстваў Школы юнага лінгвіста ўдзел супрацоўнікаў філіяла “Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа” ў якасці сацыяльных партнёраў і членаў журы III навукова-практычнай канферэнцыі “Беларусь, ты збудавана з беларускіх слоў!” для вучняў VIII–XI класаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі г. Мінска і Мінскай вобласці (Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры, г. Мінск, вул. М.Багдановіча, д. 13)

Адказныя – Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (навуковы супрацоўнік аддзела лексікалогіі
і лексікаграфіі МАРОЗАВА А.А.); Інстытут літаратуразнаўства імя Янкі Купалы Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (навуковы супрацоўнік аддзела ўзаемасувязей літаратур БАРЫСЮК Т.П.); Дзяржаўны музей гісторыі беларускай літаратуры.