Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа

Супрацоўніцтва мовазнаўцаў і літаратуразнаўцаў Беларусі і Хакасіі

Дырэктар Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы Іван Саверчанка і дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Ігар Капылоў прымаюць удзел у Х Міжнароднай навуковай канферэнцыі “Народы и культуры Саяно-Алтая и сопредельных территорий”, прысвечанай 80-годдзю Хакаскага навукова-даследчага інстытута мовы, літаратуры і гісторыі. Дырэктары філіялаў Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуру НАН Беларусі выступілі з дакладам аб патэнцыяле і перспектыўных напрамках супрацоўніцтва мовазнаўцаў і літаратуразнаўцаў Беларусі і Хакасіі.

Язэп Драздовіч і Яфім Часнякоў: творчая і духоўная еднасць прадстаўнікоў беларускага і рускага нацыянальнага адраджэння пачатку ХХ ст. (з навуковай камандзіроўкі)

На працягу 20–25 мая беларуская навуковая дэлегацыя ў складзе І.Л. Капылова, дырэктара Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі, В. М. Курцовай, загадчыка аддзела дыялекталогіі і лінгвагеаграфіі, І. М. Скварцовай, загадчыка аддзела выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклора імя Кандрата Крапівы Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі і І.У.

Працы, падрыхтаваныя да друку ў аддзеле гісторыі беларускай мовы Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі (філіял “Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа”)

Галоўным навуковым супрацоўнікам аддзела гісторыі беларускай мовы членам-карэспандэнтам НАН Беларусі Аляксандрам Мікалаевічам Булыкам падрыхтаваны да друку новы тып слоўніка ў беларускай гістарычнай лексікаграфіі “Гісторыка-этымалагічны слоўнік іншамоўных слоў у старабеларускай мове” (рукапіс знаходзіцца ў выдавецтве “Беларуская навука”).

У названай лексікаграфічнай працы (яе аб’ём амаль 70,0 аўтарскіх аркушаў) прадстаўлены запазычанні старабеларускай мовы, паказаны час іх першай пісьмовай фіксацыі, значэнне, ужыванне

Адбыўся круглы стол «Акадэмічная лексікалогія і лексікаграфія: набыткі і перспектывы», прысвечаны 40-годдзю выхаду «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» (1977–1984)

28 мая 2024 г. у Цэнтры даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры адбыўся круглы стол «Акадэмічная лексікалогія і лексікаграфія: набыткі і перспектывы», прысвечаны 40-годдзю выхаду «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» (1977–1984).

Першым да прысутных з прывітальнымі словамі звярнуўся дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Ігар Лявонавіч Капылоў, які адзначыў ролю «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5 тамах, 6 кнігах, створанага ў Інстытуце мовазнаўства пад рэдакцыяй К. К. Атраховіча (Кандрата Крапівы), у развіцці нацыянальнага мовазнаўства. У гэтым грунтоўным для свайго часу выданні зафіксавана больш за 105 тысяч лексічных адзінак, тэрміналагічных і фразеалагічных словазлучэнняў. Нягледзячы на аддаленасць у два пакаленні карыстальнікаў з моманту выхаду слоўнік, як слушна заўважыў І. Капылоў, і сёння застаецца адной з найважнейшых лексікаграфічных крыніц, якая максімальна поўна апісвае лексіку сучаснай беларускай мовы.

КРУГЛЫ СТОЛ “АКАДЭМІЧНАЯ ЛЕКСІКАЛОГІЯ І ЛЕКСІКАГРАФІЯ: НАБЫТКІ І ПЕРСПЕКТЫВЫ” (ДА 40-ГОДДЗЯ ВЫХАДУ “ТЛУМАЧАЛЬНАГА СЛОЎНІКА БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ” (1977–1984))

28 мая 2024 г. у 11.00 у Цэнтры даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры адбудзецца круглы стол “Акадэмічная лексікалогія і лексікаграфія: набыткі і перспектывы”, прысвечаны 40-годдзю выхаду “Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы” (1977–1984).

“Тлумачальны слоўнік беларускай мовы” ў 5 тамах, 6 кнігах, створаны ў Інстытуце мовазнаўства пад рэдакцыяй К.К. Атраховіча (Кандрата Крапівы), адыграў важную ролю ў развіцці нацыянальнага мовазнаўства. У ім зафіксавана больш за 105 тысяч лексічных адзінак, тэрміналагічных і фразеалагічных словазлучэнняў. Сёння слоўнік з’яўляецца адным з выданняў, якое максімальна поўна апісвае лексіку сучаснай беларускай мовы і служыць універсальным даведнікам па семантыцы слоў, граматыцы, стылістыцы, фразеалогіі і нарматыўным ужыванні лексічнага складу мовы.

Адбылася лекцыя С. М. Запрудскага “Слоўнік неалагізмаў Цішкі Гартнага (публіцыстыка): прэзентацыя ідэі праекта”.

20 мая 2024 г. у Інстытуце мовазнаўства імя Якуба Коласа адбылася лекцыя дацэнта кафедры беларускага мовазнаўства філалагічнага факультэта БДУ, кандыдата філалагічных навук Сяргея Мікалаевіча Запрудскага “Слоўнік неалагізмаў Цішкі Гартнага (публіцыстыка): прэзентацыя ідэі праекта”.

Як павысіць моўную культуру грамадства?

Мова — галоўны сродак нашых зносін, праз яе мы выказваем усё, што ў нашых думках і ў нашай душы. Усё часцей вакол чуюцца нецэнзурныя словы. Яны вылятаюць з вуснаў самых розных людзей незалежна ад узросту, полу і прафесіі. Нават у літаратурных творах пісьменнікі часам ужываюць абсцэнную лексіку. Чаму так адбываецца? Наколькі наогул можна выкрасліць нецэнзурныя словы з нашага жыцця і як гэта зрабіць? Пра гэта ішла гаворка падчас круглага стала на тэму «Моўная культура як сродак фарміравання духоўна-маральнай асобы ў сучасным грамадстве», які адбыўся па ініцыятыве сакратара Грамадскага савета па маральнасці Алены Стэльмах.

Ігар Капылоў, дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі, кандыдат філалагічных навук, дацэнт:

— Вельмі добра, што мы сабраліся ў такім шырокім складзе. У круглым стале прымаюць удзел прадстаўнікі Саюза пісьменнікаў Беларусі, Беларускай праваслаўнай царквы, Акадэміі кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, вучоныя Нацыянальнай акадэміі навук, у прыватнасці Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры, ёсць і вучнёўская моладзь.

Круглы стол “Моўная культура як спосаб фарміравання духоўна-маральнай асобы ў сучасным грамадстве”

Дыялогавая пляцоўка ў Астраўцы

На базе дзяржаўнай установы культуры «Астравецкая раённая бібліятэка» былі праведзены дыялогавыя пляцоўкі «Дзяржаўныя мовы Рэспублікі Беларусь», «Культура мовы – абавязак патрыёта» ў рамках мерапрыемстваў па рэалізацыі Канцэпцыі развіцця нацыянальнай культурнай прасторы ва ўсіх сферах жыцця грамадства на 2024–2026 гг. Мерапрыемства было арганізавана сектарам культуры Астравецкага райвыканкама (загадчык Баяровіч В.В.), Астравецкай раённай бібліятэкай (дырэктар Ачарэтава Н.У.) і Інстытутам мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі. Удзельнікамі дыялогавай пляцоўкі былі прадстаўнікі творчай інтэлігенцыі раёна (бібліятэкары, музейныя супрацоўнікі, клубныя работнікі, настаўнікі, краязнаўцы), а таксама вучні школ г. Астраўца. Дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа І.Л. Капылоў расказаў пра сутнасць дзяржаўнага білінгвізму ў Беларусі, умовы функцыянавання дзяржаўных моў у сітуацыі білінгвізму, прававое рэгуляванне моўнай сферы ў нашай краіне на розных этапах яе гісторыі. Асобна Ігар Лявонавіч спыніўся на праблеме літаратурных нормаў, расказаў пра выпадкі парушэння акцэнталагічных, лексічных, граматычных і стылістычных нормаў.